Από πεζοπορίες στα χωράφια των Κυθήρων και τους ελαιώνες
του Πηλίου ώς καταβάσεις στα οχυρά του Ρούπελ, ο περιηγητικός
τουρισμός δεν αφορά μονάχα τα αρχαία μνημεία.
«Αυτό που ψάχνουν οι πεζοπόροι είναι να συνομιλήσουν με τους ανθρώπους στα καφενεία και
τα μαγαζάκια, με τους αγρότες στα χωράφια τους, να δουν τα χρώματα, τα λουλούδια, τη φύση».
Κείμενο: Σπύρος Ζωνάκης
Ρεπορτάζ – Τουρισμός
Είναι στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα, που η αρχαιολατρία και η ελληνομανία φτάνουν στο αποκορύφωμά τους. Ένα ταξίδι στην Ελλάδα χάριζε κύρος και ακτινοβολία και κανείς δεν μπορούσε να φέρει επάξια τον τίτλο του περιηγητή, αν δεν είχε κολυμπήσει στον Eυρώτα, δεν είχε γευθεί τις ελιές της Aττικής και δεν είχε χαράξει το όνομά
του στους κίονες του Παρθενώνα, του Σουνίου ή των Δελφών.
Στις μέρες μας, ο περιηγητικός και πεζοπορικός τουρισμός στον τόπο μας έχει συνδεθεί μάλλον αποκλειστικά με τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία, μια αποσύνδεση που επιχειρούν οι άνθρωποι της
ΚΟΙΝΣΕΠ «Μονοπάτια της Ελλάδας», που ιδρύθηκε το 2010. «Αναδεικνύουμε τα παλιά μονοπάτια σ’ έναν τόπο, τα καθαρίζουμε, τα σηματοδοτούμε και τα προβάλλουμε. Θα φτιάξουμε ιστοσελίδες με πεζοπορικούς χάρτες, θα κάνουμε εφαρμογή όπου οι εν δυνάμει πεζοπόροι θα μπορούν να περιηγηθούν εικονικά. Σχεδιάζουμε τα μονοπάτια, ώστε οι διαδρομές να είναι κυκλικές και ει δυνατόν ημερήσιες και να έρθουν σε επαφή οι πεζοπόροι από τη βυζαντινή εκκλησία και τον αρχαιολογικό χώρο που είναι μνημείο της UNESCO, μέχρι το πιο παραμελημένο χωραφάκι,
την πιο άγονη ξερολιθιά που υπάρχει σε κάποιον γκρεμό. Και, επίσης, να περνούν μέσα από την καρδιά κάθε οικισμού. Αυτό που ψάχνουν οι πεζοπόροι είναι να συνομιλήσουν με τους ανθρώπους στα καφενεία και τα μαγαζάκια, με τους αγρότες στα χωράφια τους, να δουν τα χρώματα, τα λουλούδια, τη φύση», μας λέει ο διαχειριστής περιβάλλοντος Φοίβος Τσαραβόπουλος, συνιδρυτής της ΚΟΙΝΣΕΠ. Η αρχή έγινε με τα Κύθηρα, όπου μέσα από τη διάσχιση των μονοπατιών ανακάλυψε απίστευτους θησαυρούς, «εγκαταλελειμμένα χωριά, γεφύρια πέτρινα, καταρράκτες, δάση, που δεν φανταζόμουν ότι υπάρχουν σε αυτό το νησί. Ξοδεύτηκαν 60.000 ευρώ για τη δημιουργία και τη λειτουργία του δικτύου και αυτό
απέφερε στο νησί 1,5 εκατομμύριο ευρώ, σε βάθος πέντε χρόνων. Αυτή τη στιγμή σηματοδοτούμε τις ποδηλατικές διαδρομές, που καλύπτουν όλο το νησί, και οργανώνουμε διαδρομές καγιάκ
και αναρριχητικά πεδία. Από την άλλη, στη Σίφνο, φτιάξαμε διαδρομές χωρισμένες σε θεματικές, μία που να έχει πιο πολύ το νερό, άλλη τον εκκλησιαστικό πολιτισμό, άλλη τα αρχαία, μία άλλη τη φύση, άλλη τις καλλιέργειες, ενώ υλοποιήσαμε κι ένα σύστημα πιστοποίησης καταλυμάτων φιλικών στον πεζοπόρο. Στην Τήνο, επανασχεδιάσαμε όλο το δίκτυο μονοπατιών, ώστε να
ενώνει όλους τους οικισμούς του νησιού, βρήκαμε διαδρομές που ήταν ξεχασμένες. Κι εκεί τις φτιάξαμε ανά θεματική, π.χ. τα μαρμαροχώρια, ο δρόμος του νερού και του κάστρου, προς τα λατομεία, η γεωδιαδρομή, η στράτα των μύλων».
ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΙΡΗΝΗΣ
Ο κ. Τσαραβόπουλος δηλώνει περήφανος και για τα Μονοπάτια Ειρήνης στη Φλώρινα, που επεκτείνονται πλέον σε Καστοριά και Κοζάνη. «Είναι μια μεγάλου μήκους, πολυήμερη διαδρομή. Ονομάστηκαν έτσι, διότι χρηματοδοτήθηκαν από το Ελληνογερμανικό Ταμείο του Μέλλοντος σε μια περιοχή που είχαν κάψει χωριά οι Γερμανοί. Κάνουμε ειρήνη με το παρελθόν, λοιπόν, και
με τις αντιθέσεις της φύσης, καθώς από τα φουγάρα της Κοζάνης και της Πτολεμαΐδας, περνούμε στο καταφύγιο λύκων και αρκούδας του Αρκτούρου καισε υπέροχα χωριά, όπως το Νυμφαίο,
το Σκλήθρο, το Λέχοβο και τη Βλάστη,με εύρωστα δάση και αλπικά τοπία».
Τα τελευταία χρόνια, εμπνευσμένοι ξεναγοί σχεδιάζουν και προσφέρουν στον τόπο τους διαδραστικές ξεναγήσεις με ευρεία θεματολογία, από λογοτεχνικούς, μυθολογικούς και γαστρονομικούς περιπάτους «μέχρι περιπάτους με θέμα την ιστορία των εγκλημάτων στην πόλη. Αναμφισβήτητα, ο “τουρισμός εμπειριών” ήρθε για να μείνει. Πηγαίνει, όμως, χέρι χέρι με τον“αργό τουρισμό” (slow tourism). Είναι δύσκολο να καταλάβεις έναν τόπο, όταν του διαθέτεις λιγότερες από 12 ώρες», τονίζει η Γιώτα Πάντου, δρ. αρχαιολογίας, ξεναγός και ιδρύτρια του Pelion Culture, που εξειδικεύεται σε εναλλακτικές και θεματικές ξεναγήσεις στον Βόλο και το Πήλιο. Οι επισκέπτες μαθαίνουν για την ιστορία του τόπου μέσα από τα φρούτα, τα δέντρα και τη μυθολογία. «Ξεκινάω με τις ελιές και το
ελαιόλαδο του Πηλίου. Το Πήλιο έχει τρεις ζώνες βλάστησης, στην παράκτια ζώνη έχουμε υπέροχους ελαιώνες 400 χρόνια παλιούς και πάρα πολλά ελαιοτριβεία σκόρπια μέσα στα χωριά.
Επομένως, όταν κάνουμε τη διαδρομική ξενάγηση, επισκεπτόμαστε ένα ελαιοτριβείο μέσα σε έναν ελαιώνα, όπου μιλάμε για την ιστορία της καλλιέργειας της ελιάς, που στον τόπο μας ξεκινάει από τα νεολιθικά χρόνια. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, το βραβείο των αγώνων ήταν παναθηναϊκοί αμφορείς γεμάτοι ελαιόλαδο, σώζονται, μάλιστα, δύο στο Μουσείο του Βόλου, τους οποίους και βλέπουμε. Θα διαπιστώσουν πώς έρχεται η ελιά, πώς ζυγίζεται, πώς πλένεται και μετά προχωράμε σε μια γευσιγνωσία τριών-τεσσάρων διαφορετικών ειδών λαδιού. Θα κόψουν τις ελιές,
«Ξοδεύτηκαν 60.000 ευρώ
για τη δημιουργία του δικτύου
μονοπατιών και αυτό απέφερε
στα Κύθηρα 1,5 εκατομμύριο
ευρώ, σε βάθος πενταετίας».
θα καταλάβουν πώς αυτό το μικρό λουλουδάκι θα γίνει μια πράσινη ελιά», τονίζει η κ. Πάντου, ενώ η περιήγηση συνεχίζεται στη δεύτερη ζώνη βλάστησης, «όπου βρίσκεις ό,τι φρουτόδεντρο θέλεις, από μήλα και κυδώνια μέχρι αχλάδια, δαμάσκηνα, βερίκοκα και καρύδια. Θα επισκεφτούμε κάποιον αγροτουριστικό συνεταιρισμό. Όπως αυτόν της Βυζίτσας, όπου οι γυναίκες μπροστά μας κάνουν γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες. Θα δουν πώς τα καθαρίζουν, τα βράζουν, τα ξαφρίζουν, θα μιλήσουν με τις ίδιες. Σε μια φάρμα της περιοχής, θα μαζέψουν οι ίδιοι φρούτα και θα κάνουνμαθήματα μαγειρικής.
Ο ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ
Θα πάμε ακόμα πιο ψηλά, στην τρίτη ζώνη βλάστησης, όπου έχουμε τα βότανα. Συνδέουμε την ύπαρξη των βοτάνων στο Πήλιο με τον Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος ήταν ο πρώτος γιατρός της αρχαιότητας κι αυτός που δίδαξε όλες τις ιδιότητες των βοτάνων στον Ασκληπιό. Θέλουμε να μυήσουμε τους επισκέπτες μας κυρίως στο τσάι του βουνού. Όπου κι αν είμαστε, θα δοκιμάσουν τσάι του βουνού, θα διαβάσουμε μελέτες που έχουν γίνει για αυτό το είδος τσαγιού, που δείχνουν ότι έχει περισσότερα αντιοξειδωτικά από το πράσινο τσάι, θα μιλήσουμε για το πώς φτιάχνεται, θα το δουν σε κάθε του μορφή, σε κοτσανάκια, κομμένο, ολόκληρο», συμπληρώνει.
Το Aristotle’s Paths είναι ένα όραμα να συνδυαστεί η φιλοσοφία του Αριστοτέλη των τεσσάρων στοιχείων (νερό, αέρας, γη, φωτιά) με ειδικές πολιτιστικές και πεζοπορικές διαδρομές στην Ανατολική Χαλκιδική. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια βιωματική εμπειρία, ώστε οι άνθρωποι να έρθουν πιο κοντά με την κληρονομιά μας, την τοπική γαστρονομία, τη φύση, τα αρώματα και να δώσουμε μία πρόσθετη αξία στο τουριστικό προϊόν της περιοχής», εξηγεί στη «σχεδία» η ιδρύτρια του Aristotle’s Paths Πολυτίμη
Μαρκογιαννάκη. «Mέσα από έναν περίπατο στην αρχαία Άκανθο, θα δούμε το κρασί, τον ακάνθιο οίνο, ως έναν οικονομικό και κοινωνικό κρίκο που μας συνδέει ανά τους αιώνες. Ήταν το βασικό
εξαγωγικό προϊόν της περιοχής και αυτό απεικονίζεται και σε νόμισμα του 6ου αιώνα π.Χ., που δείχνει έναν ταύρο και ένα λιοντάρι να μαλώνουν πάνω σε ένα αμπελόφυλλο.
ΤΟ ΑΡΩΜΑ ΤΟΥ
ΜΟΥΣΤΟΥ
Περπατάμε ύστερα στο Μουσείο της Νεκρόπολης, που είναι το αρχαίο νεκροταφείο στην Ιερισσό, και καταλήγουμε για οινογευσία σε ένα οινοποιείο, όπου θα μυρίσουμε το μούστο και θα ενημερωθούμε γιαόλη την παραγωγική διαδικασία του κρασιού. Θα δοκιμάσουμε και πέντε ετικέτες μπίρας σε μία τοπική ζυθοποιία, τη μοναδική της Χαλκιδικής, όπου θα κάνουμε και ένα διαδραστικό σεμινάριο για το πώς παρασκευάζεται η μπίρα και θα μυρίσουμε το λυκίσκο σε διαφορετικές εκδοχές και χρώματα.
Στην Αρναία, θα επισκεφθούμε δύο μουσεία της υφαντικής και το λαογραφικό. Υπήρχε στην περιοχή μια μεγάλη παράδοση κατασκευής υφαντών στον αργαλειό. Θα μάθουν για τη βιοτεχνική μονάδα που εξήγαγε υφαντά στα Βαλκάνια και ενώ θα πορευόμαστε προς το βυζαντινό κάστρο του Παλαιοχωρίου, θα τους αφηγηθώ το μύθο για τη βασιλοπούλτου κάστρου, που παρήγαγε χρυσά υφαντά σε έναν χρυσό αργαλειό. Κεντρική μας ιδέα είναι η συνεργασία με τοπικούς παραγωγούς και εταιρείες που έχουν θετικό οικολογικό ή κοινωνικό αντίκτυπο στην περιοχή μας», μας λέει η ίδια, ενώ, στην Αρναία, οι περιηγητές θα καταλήξουν σε μια οικολογική επιχείρηση, «όπου υπάρχει και ένα μικρό μουσείο μελισσοκομικής τέχνης και ενημερώνονται για το πώς γινόταν
η παραγωγή του μελιού στις αρχές του 20ου αιώνα και παράλληλα δοκιμάζουν τη μουντοβίνα. Στη δε Τρυπητή, θα κάνουμε κατάδυση στη μοναδική υποθαλάσσια κάβα της Χαλκιδικής, η οποία συνδυάζεται με οινογευσία. Ενώ θα πάμε και για πεζοπορία στους καταρράκτες της Βαρβάρας, όπου, στη συνέχεια, θα επισκεπτούμε τον τοπικό αγροσυνεταιρισμό γυναικών, τις Δρυάδες. Θα δοκιμάσουμε γλυκό του κουταλιού και λικέρ και, όταν οι κυρίες φτιάχουν τραχανά, θα συμμετέχουμε και σε ένα βιωματικό παιχνίδι για το άπλωμά του».
Το Βερντέν είναι χαρακτηρισμένο ως «Πόλη-Μνημείο», αποτελώντας παγκόσμιο σημείο αναφοράς στον ιστορικό τουρισμό και τουρισμό μνήμης. Η πόλη ευημερεί αξιοποιώντας στο έπακρο την «κληρονομιά» που άφησε πίσω του ο Α’ ΠΠ (εκεί διεξήχθη μεταξύ Γάλλων και Γερμανών μία από τις κρισιμότερες μάχες του πολέμου). «Στο Βερντέν, ο δήμος και η περιφέρεια
υλοποιούν πλάνα ανάπτυξης του ιστορικού τουρισμού. Με ένα εισιτήριο, μπορείς να επισκεφτείς από οχυρά, πεδία μάχης, μαυσωλεία, νεκροταφεία και μουσεία σε οργανωμένες διαδρομές, νοικιάζοντας ακόμη και ποδήλατο. Ζώντας σε μια περιοχή με τόσο πλούσιο ιστορικό φορτίο, σκεφτήκαμε να ακολουθήσουμε το επιτυχημένο αυτό παράδειγμα», μας εξηγεί ο δημοσιογράφος Παναγιώτης Σαββίδης, αντιπρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ Άγκιστρο Δράση, η οποία δημιουργήθηκε το 2016 με έδρα το Άγκιστρο Σερρών και αποτελεί το πρώτο γραφείο εναλλακτικού
τουρισμού στην Ελλάδα που πραγματοποιεί δράσεις σε πεδία μαχών του Β’ΠΠ και σε εγκαταλελειμμένες οχυρώσεις.
ΥΠΟΓΕΙΕΣ
ΑΝΑΒΙΩΣΕΙΣ
«Αυτές περιλαμβάνουν περιηγήσεις στα πεδία μαχών, στα υπόγεια οχυρά και στα επιφανειακά έργα των οχυρών της γραμμής Μεταξά. Οι δράσεις λαμβάνουν χώρα στη στενωπό του Ρούπελ, στο βόρειο κομμάτι του νομού Σερρών, και μπορούν να συνδυαστούν είτε με πεζοπορία είτε με ποδηλασία. Ο κόσμος θέλει να ζήσει κάτι διαφορετικό και όχι να πάει σε ένα πολεμικό μουσείο, όπου θα δει απλά δύο κούκλες και τρία όπλα. Μπαίνουμε στα υπόγεια οχυρά με φανάρια εποχής και ο επισκέπτης είναι σαν να βιώνει τα γεγονότα, τη γερμανική εισβολή. Έχουμε εφέ τόσο ηχητικά όσο και φωτιστικά, ώστε, ανάλογα με το χώρο του οχυρού όπου βρισκόμαστε, να ακούει ο περιηγητής την αντίστοιχη αφήγηση και, παράλληλα, αντιλαμβάνεται πώς είναι η δομή ενός συγκροτήματος.
Φανταστείτε ένα τεράστιο υπόγειο στρατόπεδο, που περιλαμβάνει διαδρόμους οπλιτών, μαγειρεία, αποθήκες πυρομαχικών, κλίμακες που οδηγούν στα εξωτερικά πολυβολεία, αντιαεροπορικά παρατηρητήρια. Μιλάμε για το μεγαλύτερο τεχνικό έργο στην Ελλάδα του 20ου αιώνα, 21 συγκροτήματα από το Μπέλες μέχρι τη Ροδόπη, που ολοκληρώθηκαν μέσα σε τέσσερα χρόνια. Υπάρχει μια τρομερή αύξηση της επισκεψιμότητας στην περιοχή», επισημαίνει ο κ. Σαββίδης, κατά τον οποίο η οργάνωση ενός δικτύου δίπλα στα σύνορα με τη Βουλγαρία, που θα περιλάμβανε
πεδία μαχών του Β΄ Π.Π., οχυρώσεις της «Γραμμής Μεταξά», τοπικά μουσεία, θα βοηθούσε σημαντικά στην ανάπτυξη μικρών χωριών, «που σήμερα αργοσβήνουν, ξεχασμένα, την ίδια ώρα που τα περισσότερα οχυρά στέκουν λεηλατημένα και εγκαταλελειμμένα. Θα μπορούσαν, στο πλαίσιο ενός ρεαλιστικού σχεδιασμού, ν’ αποτελέσουν τη βάση
για τη δημιουργία μικρών ιστορικών θεματικών πάρκων, οργανωμένων μονοπατιών με σήμανση, που θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας. Όμως, δεν μπορούμε να περάσουμε σε αυτό το στάδιο, γιατί το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας επικαλείται ότι αυτές οι περιοχές είναι ακόμη στρατιωτικές, που όντως είναι με βάση μεταξικούς νόμους, αλλά είναι κάπως οξύμωρο να τις θεωρείς ως
τέτοιες, ενώ δεν υπάρχει καθόλου στρατός στην περιοχή. Έχει υπογραφεί εδώ και τρία χρόνια ένα μνημόνιο ιστορικού, στρατιωτικού τουρισμού που ανάμεσα στα Υπουργεία Εθνικής Άμυνας, Πολιτισμού και Τουρισμού, αλλά δεν έχει τεθεί σε ισχύ, γιατί δεν έχει υπογραφεί η σχετική ΚΥΑ», μας πληροφορεί.
Πώς θα σας φαίνονταν αλιευτικές περιηγήσεις στον Αργοσαρωνικό, όπου οι τουρίστες τρώνε πάνω στο σκάφος τα ψάρια που μόλις μάζεψαν μαζί με τον επαγγελματία αλιέα; Κι όμως, τέτοιες
εξορμήσεις υλοποιεί ο αλιέας Τάσος Λαδάς στον Πόρο (Poros Fishing Trips).
ΜΕ ΜΙΑ ΨΑΡΙΑ
ΣΤΟ ΜΠΟΥΡΤΖΙ
«Δόθηκε η δυνατότητα για αλιευτικές περιηγήσεις, το 2015, όταν και ψηφίστηκε το σχετικό νομοσχέδιο. Μπορεί ο κάθε παράκτιος αλιέας που έχει ένα σκαφάκι από δύο ώς 15 μέτρα να ασχοληθεί με τον αλιευτικό τουρισμό, που σημαίνει ότι μπορεί να παίρνει τουρίστες και να τους κάνει περιήγηση, ψάρεμα, φαγητό με την ψαριά της ημέρας πάνω στο σκάφος. Με μάξιμουμ επιβάτες τους 12, ώστε να μην υπάρχει ανταγωνισμός με τα τουριστικά σκάφη. Θα ξεκινήσουμε το πρωί γύρω στις εννιά, θα σηκώσουμε τα δίχτυα, ώστε να βιώσουν την εμπειρία της ανάσυρσης των διχτυών.
Κατά την αλιευτική εξόρμηση, περνάμε από το νησί Μπούρτζι, σταματάω να το δουν, να τραβήξουν τις φωτογραφίες τους. Τους διηγούμαι την ιστορία του νησιού, ποιο είναι αυτό το κάστρο, από ποιους κατασκευάστηκε, ποια ήταν η χρήση του, στη συνέχεια θα δούμε κάποια σπάνια είδη πουλιών, θα τους εξηγήσω τι είδους πουλιά είναι αυτά. Σε ένα νησάκι, το Μόδι, υπάρχει μια αρχαία πόλη και ένα αρχαίο ναυάγιο, θα τους μιλήσω γα την ιστορία της, σε ποιο σημείο βρίσκονται οι ανασκαφές, τι κινήσεις έχουν γίνει από την αρχαιολογική υπηρεσία. Μετά το ψάρεμα,
αράζουμε σε έναν κολπίσκο, όπου θα καθαρίσουμε τα ψάρια που μαζέψαμε και θα ετοιμάσουμε το γεύμα μας. Τα προϊόντα που καταναλώνουμε είναι πάντα ντόπια, δεν θα πάρουμε συσκευασμένα επώνυμα προϊόντα. Μέσα σε λίγες ώρες, γινόμαστε φίλοι, λες και γνωριζόμασταν χρόνια, γιατί συζητάμε και προσωπικά πράγματα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Τους ενδιαφέρει να τους εξιστορήσεις τη ζωή σου, να μάθουν πώς είναι η ζωή του αλιέα, ενώ ανοίγονται και εκείνοι για τη δική τους ζωή», υπογραμμίζει ο κ. Λαδάς, που νιώθει ικανοποιημένος, καθώς βάζει ένα μικρό λιθαράκι στην προστασία του ιχθυαποθέματος. «Τους μήνες που ασχολούμαι με τον αλιευτικό τουρισμό, είναι οι μικρές οι ποσότητες των ψαριών που αλιεύω. Αν οι μισοί αλιείς στον Πόρο καταπιάνονταν με τον αλιευτικό τουρισμό, η περιοχή θα έπαιρνε μια ανάσα, αναφορικά με την προστασία των τοπικών ιχθυαποθεμάτων. Από την άλλη, ήταν και μια σανίδα σωτηρίας οικονομικά.
Λόγω της υπεραλίευσης και της ερασιτεχνικής αλιείας, που έχει πάρει πολύ μεγάλο μερίδιο της αγοράς με την παράνομη πώληση των ψαριών, είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιβιώσεένας αλιέας μόνο από την αλιεία», καταλήγει.
Πηγή: Shedia
